Het Predikheren Mechelen

Na 40 jaar leegstand heropende in 2020 het gerestaureerde Predikherenklooster in Mechelen als openbare stadsbibliotheek.

Het Predikherenklooster heeft een rijke geschiedenis. Het werd in de 17de eeuw gebouwd en bestaat uit vier vleugels rondom een vierkante binnenplaats. Tussen 1720 en 1735 werd de oorspronkelijke kapel vervangen door de huidige, aangrenzende kloosterkerk. Later kreeg het gebouwencomplex een militaire functie die het behield tot 1977, sindsdien staat het leeg.

De nieuwe bibliotheek in het Predikherenklooster ontleent haar bijzondere charme aan haar karakteristieke gebouw. Ze heeft een rommelzolder vol verhalen, een leestuin, een concertkerk, een tijdloze bezinningsruimte, een overdekt marktplein, een café en is een oase van licht en rust midden in de stad.

ABT België was verantwoordelijk voor de studie stabiliteit. Samen met Lüning (dochter binnen Oosterhoff) en in nauw overleg met architectenbureau Korteknie Stuhlmacher en Callebaut Architecten werd een oplossing gezocht voor het moderniseren en versterken van zolder- en dakconstructie zodat deze aan de eisen van een bibliotheek voldoen, terwijl de indrukwekkende monumentale houten dakspanten behouden bleven.

De bestaande dakconstructie kreeg een zelfdragende en isolerende huid, gedragen door stalen spanten die gekoppeld werden met de horizontale vlieringbalken van de monumentale spanten. Het dakpakket is vastgezet op een houten balklaag die verbonden is aan de stalen spanten door ingelaste vinnen. Deze huid verzorgt de schijfwerking in het dakvlak. Evenwijdig met de overspanning van de dakspanten zorgen de spanten zelf voor de stabiliteit. De spanten zijn over de bestaande houten spanten en beplanking gezet. De samenwerking tussen oud en nieuw staal en hout zorgt ervoor dat het nieuwe zoveel mogelijk uit het zicht blijft, zodat de oude bestaande constructie zoveel mogelijk behouden is.

Voor de koppeling van de stalen spanten met de bestaande houten spanten is een speciaal detail voorzien, waarbij in het kopse hout van de zware moerbalken draadstangen zijn verlijmd zodat de scharnierende koppelschoen van het stalen spant verbonden kon worden met de houtconstructie. De zoldervloer heeft tevens een bibliotheekfunctie waaraan ook eisen voor wat betreft draagkracht worden gesteld die moeilijk te verenigen zijn met een bestaande constructie in hout. De nieuwe zoldervloer, losgekoppeld van de bestaande houten vloer, bestaat uit de trekker van de stalen spanten met houten invulelementen en wordt afgesteund op de metselwerkgevels en de wand van de pandgang.

Na de ingebruikname van de bibliotheek, werd de laatste fase van het project vormgegeven. Fase D1 omvatte de buitenschil van de kerk. De werkzaamheden voor fase D2 in de kerk omvatten het toevoegen van een nieuwe mezzaninevloer met diverse facilitaire ruimtes eronder, zoals een archief, technische ruimtes, opbergruimte voor de mobiele tribune, bergingen en toiletten. De mezzanine wordt gebruikt als polyvalente zaal en uitbreiding van de bibliotheek.  Het restauratieconcept bleef hetzelfde als bij het klooster, waarbij de toevoegingen aan het gebouw zoveel mogelijk omkeerbaar zijn.

De nieuwe constructie is opgevat als een lichte structuur om alles af te kunnen steunen op de gelijkvloersplaat en in de bestaande wanden van de kerk, zonder zware funderingen of versterking van de bestaande wanden. Daarom is gekozen voor een structuur van houtskeletbouwwanden met vloeren van houten balklagen. Waar houten balken te grote secties zouden krijgen, zijn lichte stalen liggers en kolommen geïntroduceerd. De stabiliteit van het geheel wordt in de langsrichting verzorgd door de houtskeletbouwwanden en schijfwerking van de vloer. In de dwarsrichting worden de bestaande wanden van de kerk in combinatie met schijfwerking van de vloer gebruikt voor de stabiliteit. De structuur is gefundeerd op de betonvloer die als algemene funderingsplaat is toegepast.

Het resultaat van deze restauratie is niet onopgemerkt voorbij gegaan. De Onroerenderfgoedprijs beloont realisaties op het vlak van monumentenzorg, landschapszorg en archeologie. De vijfde editie van de prijs (2020) stond in het teken van erfgoed dat publiek toegankelijk is. Uit 43 kandidaten werden er 3 genomineerd en werd het project beloond met de overwinning. Het Predikheren won ook de publieksprijs op basis van een poll waaraan 11.223 mensen deelnamen. Een resultaat om TROTS op te zijn.